Çocuklarda üst solunum yolları hastalıkları
Çocuklar erişkinlere göre daha sık üst solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanıyorlar. Amerikan Hastanesi KBB Bölümü'nden Doç. Dr. Babür Akkuzu çocuğunuz için anlatıyor.
Kış mevsiminde çocuklarda sık görülen boğaz ve üst solunum you enfeksiyonları nezle, sinüzit, bademcik iltihabı (tonsillit), boğaz iltihabı (farenjit), ses tellerinin iltihabı (larenjit), nefes borusu iltihabı (trakeit) veya bu enfeksiyonların kombinasyonlarını ve sebeplerinin neler olduğunu Amerikan Hastanesi KBB Bölümü'nden Doç. Dr. Babür Akkuzu sizin için anlatıyor.
Üst solunum yolu enfeksiyonlarına çok çeşitli virüsler ve
bakteriler neden olur. Hasta bir kişi soluma, hapşırma, öksürme
gibi faaliyetler ile havaya aerosol yani mikroskopik damlacıklar
şeklinde su buharı bırakır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden
olan virüs ve bakteriler bu damlacıklar içerisinde havada saatlerce
asılı kalabilirler. Bu damlacıkları soluyan herhangi bir kişi
hastalığa yakalanma olasığına sahiptir. Hastanın bu sırada
bağışıklık sisteminin zayıflamış olması enfeksiyona yakalanma
şansını artırır. Aynı sırada ciddi başka bir enfeksiyon geçiriliyor
olması, hava kirliliği, pasif veya aktif sigara içiciliği, ağır
yorgunluk, üst solunum yollarında kuruluk, titreme şeklinde ciddi
üşüme, kortizon gibi bağışıklık sistemini baskılayıcı
tedaviler alınıyor olması gibi faktörler anlık veya sürekli olarak
vücudun genel bağışılık sistemini veya üst solunum yollarının lokal
savunma mekanizmalarını zayıflatabilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonları için bir diğer önemli bulaşma
yolu da hasta kişilerin mikrop içeren salgıları ile temas
etmektir. Hapşıran ve bu sırada ağzını eliyle kapatan bir kişi ile
tokalaşma sonrası mikroplar sizin elinize geçecektir. Buradan üst
solunum yollarınıza ulaşacak olurlar ise siz de aynı hastalığa
yakalanabilirsiniz.
Üst solunum yolu
enfeksiyonları kış aylarında niçin daha sık
görülür?
Genel olarak sanıldığının aksine soğuk hava üst solunum yolları
enfeksiyonlarına neden olmaz. Kış aylarında üst solunum yolu
enfeksiyonlarının daha sık görülmesinin sebebi, günlük yaşantımızın
açık havada değil, daha çok ev, iş yeri, okul, toplu taşım araçları
gibi kapalı ortamlarda geçmesidir. Ayrıca soğuk nedeniyle bu
ortamlar kış aylarında çok daha az havalandırılır. Kapalı, az
havalandırılan ortamlarda çok sayıda insanın bir arada bulunması
üst solunum yolu enfeksiyonlarının yayılmasını son derece
kolaylaştırır.
Üst solunum yolu
enfeksiyonları hangi sıklıkta görülür?
Üst solunum yolu enfeksiyonları en sık görülen enfeksiyonlar arasındadır. Bu konudaki toplumsal çalışmalar genel nüfus içerisinde ortalama her kişi için yılda iki ile dört kez arasında üst solunum yolu enfeksiyonu geçirildiği şeklinde rakamlar vermektedir. Çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonları özellikle kış aylarında çok daha sık görülür. Dolayısı ile yuva veya okula giden bir çocuk için yıl boyunca 8-10 kez hasta olması doğal karşılanmalıdır.
Yenidoğan çocuk annesinden aldığı bir takım bağışıklık verici maddeler nedeniyle üst solunum yolu enfeksiyonlarından bir süre için korunur. Anne sütü ile düzenli bir şekilde beslenen bebekler bir takım farklı bağışıklık verici ve düzenleyici faktörleri anneden almaya devam ederler ve büyük ölçüde enfeksiyonlara karşı korunmuş olurlar.
Bu süre içerisinde de çocuğun kendi bağışıklık sistemi
gelişerek, çevresinde virüs ve bakterileri tek tek tanımaya ve
onlara karşı direnç geliştirmeye başlar. Bu mikroplardan önemli
olanlarına karşı çocuk aşılama programları ile suni bir yoldan
bağışıklık kazanır. Ancak çevremizde üst solunum yolları
enfeksiyonlarına neden olan çok sayıda ve çeşitlikte virüs ve
bakteri bulunmaktadır. Bu nedenle çocuklar iki ile sekiz yaş arası
dönemde erişkinlere göre daha sık olarak üst solunum yolu
enfeksiyonlarına yakalanırlar. Bu durum kreş, yuva ve okul gibi çok
sayıda çocuğun bir arada bulunduğu ortamlarda bulunan çocuklarda
çok daha belirginleşir.
Tedavi edilmezlerse
hangi tip sorunlara yol açarlar?
Boğaz enfeksiyonları Beta mikrobu (A grubu β-hemolitik streptokok) tarafından gelişmişse ve tedavi edilmezse çocuklarda ve gençlerde romatizmal ateş hastalığına yol açabilir. Romatizmal ateş hastalığı da eklemler, kalp kası ve böbrekleri etkileyerek çok ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Bunun yanında tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonları çocuklarda kalıcı geniz eti büyümesi ve burun tıkanıklığı, sinüzit, orta kulak enfeksiyonu(otit), orta kulakta sıvı birikmesi(sekretuar otit) gibi kalıcı problemlere yol açabilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonlarının belirtileri
Nezle
Sulu burun akıntısı, hapşırma, hafif ateş, halsizlik. Bu belirtiler 2-3 gün içerisinde azalarak geçerler. Üst üste gelen nezleler sonrası veya çocukta tıkayıcı geniz eti büyümesi var ise akut bakteriyel sinüzite dönüşebilir.
Sinüzit
Koyu renkli burun akıntısı, geniz akıntısı, balgamlı öksürük, burun tıkanıklığı görülür. Çocuklarda baş ağrısı görülmeyebilir.
Bademcik iltihabı
Yüksek ateş, ağız kokusu, iştahsızlık, halsizlik, yutma güçlüğü, şişen bademcikler nedeniyle konuşma değişebilir. Boğaza bakıldığında şişmiş, kızarmış ve üzeri beyaz iltihap ile kaplanmış bademcikler görülebilir. Uygun şekilde tedavi edilmez ise bademcik apsesi veya romatizmal ateş hastalıklarına neden olabilir.
Farenjit
Yüksek ateş, ağız kokusu, iştahsızlık, halsizlik, yutma güçlüğü gibi belirtiler ile bademcik iltihabına benzer ancak iltihaplanan bademcik dokusu değil, boğazı döşeyen zar tabakasıdır.
Larenjit ve trakeit
Ateş, ses kısıklığı, kuru öksürük, nefes alırken ötme sesi, çocuklarda hızla ilerleyerek nefes darlığına sebep olabilir ve tehlikeli olabilir. Bu nedenle erken dönemde hekimin görmesi ve tedaviye başlanması gereklidir.
Çocukları boğaz enfeksiyonlarından korumak için;
Yeni doğan bebekler pediatri doktorunuzun önereceği süre boyunca anne sütü ile beslenerek anneden alacağı bağışıklık faktörlerinden mahrum bırakılmamalı, daha ileriki dönemlerde uygun şekilde dengeli beslenmeli ve gene doktorunuzun önereceği vitamin takviyelerini almalıdır.
Soğuk günlerde üşümeleri engellenecek şekilde giydirilmeli ancak üşüyecekleri kaygısı ile kapalı ortamlarda havasız bırakılmamalıdır. Özelikle yuva, okul gibi çok sayıda çocuğun bir arada bulunması gerektiği ortamlar soğuk günlerde bile sık sık havalandırılarak, çocukların taşıdıkları hastalıkları damlacık yolu ile biribirlerine bulaştırması önlenebilir.
Yuva ve okuldaki toplam çocuk sayısı arttıkça hastalık bulaşması daha kolaylaşmaktadır, bu nedenle az sayıda çocuk barındıran yuva ve okullar hastalık bulaşması açısından avantajlı olabilir. Yine de okul veya yuvaya yeni başlayan bir çocuk için ilk altı boyunca çok sık enfeksiyon geçirmesi normal karşılanmalıdır. Her fırsatta sabun ile el yıkama alışkanlığının kazanılması da temas yolu ile geçen enfeksiyonları azaltmadaki en önemli etkendir.
Bu alışkanlığın çocuklara kazandırılması kadar çocuk ile
ilgilenen kişilerin de dikkat etmesi gerekmektedir. İleri derecede
geniz eti büyümesi olan çocuklarda burun tıkanıklığı geliştiği için
kolayca atlatılacak basit bir nezle, uzun sürmekte ve bakteriyel
sinüzite dönmekte ve tedavisi güçleşmektedir. Bu çocuklarda
tıkayıcı geniz etinin alınması çocuğun üst solunum yolu
enfeksiyonlarını kolayca geçirmesini sağlamaktadır.