Yemek başlamadan önce sofraya oturacaklar ellerini yıkardı. Bunun için hizmetkârlar ellerini yıkamaları için ibrik ve leğen getirirdi. Osmanlı sofra adabında bütün aile üyelerinin aynı anda sofrada bulunması şarttı. Yemek sırasında sofradan kalkan bir kişi olursa onun gelmesi beklenirdi. Yine sofrada bir kişi su içtiğinde, bitene kadar kimse yemeğe dokunmazdı.

Ekonomik durumu iyi olmayan aileler yemek tercihlerinde daha çok tahıllardan oluşan yiyecekleri seçerlerdi. Durumu iyi olan aileler ise sofraya getirdikleri yemeklerin yanında taslarda hoşaf suyu, şerbet veya tabaklarda tatlı ikram ederlerdi. Osmanlı'da tüm yırtıcı memelilerin ve sürüngenlerin eti haramdı. Osmalı saray mutfağında deniz ürünleri sıklıkla yer alırdı.

Çiçeklerden, meyvelerden şeker ve balla yapılan şerbetler makbuldü. '18. Yüzyıl Türkiye’sinde Örf ve Âdetler' kitabının yazarı M. De M. D'Ohsson şerbetler hakkında şunları yazar: “Şerbetlerin hazırlanmasına gösterilen özen, Fransızların şaraplarını hazırlarken gösterdikleri özen kadar karışıktır. Şerbetler, çeşitli meyve sularına pek çok içeceğin, örneğin gül, fulya, hercaimenekşe, ıhlamur, ve papatyaların karıştırılmasıyla hazırlanıyordu. Ayrıca kimilerine misk, amber ve sarısabır esansları ilave ediliyordu."

Çatal-kaşık bulunmadığı zamanlarda yemeği sağ elin ilk üç parmağı yağlanmadan yemek makbuldü. Parmak uçları yağlanırsa el bezi ile temizlenirdi. Sofrada kullanılan tek araç kaşıktı. Şimşir, abanoz, sedef, bağa gibi çok çeşitli malzemelerle kaşık yapılırdı. Yeniçerilerin başlıklarının ortasında, sefere giderken kaşıklarını soktukları 'kaşıklık' denen özel bir bölüm vardı.